کارگاه لنج سازی قشم روایتی زنده از داستان کشتی نوح! - وبلاگ افرا

به گزارش وبلاگ افرا، کارگاه لنج سازی قشم جایی است که داستان های بسیاری برای روایت کردن دارد. لنج برای جنوبی ها فقط یک نوع کشتی نیست، لنج در جنوب کشور مفهوم زنده ای است که نفس می کشد، می توان آن را دید، شنید و حتی با آن صحبت کرد. مفهوم لنج با ناخدا پیوند خورده است! تصور مردم هر نقطه از دنیا درباره ناخدا فرق دارد، زیرا داستان های متفاوتی از ناخداها روایت می گردد.

در تصور ما ایرانی ها معمولا ناخدا مردی سبزه روست که دشداشه محلی جنوبی پوشیده و چفیه ای به سر بسته تا از گرمای شدید خورشید در امان باشد. تصور ما از ناخدا زمانی کامل می گردد که مرد جنوبی را در سکان لنج ببینیم، زمانی که با رفیق همواره همراهش به قلب دریا می زند و صدای بوق لنج با صدای امواج دریا همراه می گردد و یک سمفونی مشترک از انسان و طبیعت ایجاد می نماید.

لنج نوعی وسیله دریانوردی است که مقدار ای بزرگ تر از قایق و کوچک تر از کشتی دارد. لنج ها تنها در خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند شنا می نمایند. شاید علت اینکه لنج با روح و جان مردم جنوب ایران پیوند خورده، تعهد کشتی های قدیمی به این منطقه باشد! در این ورق از مجله گردشگری وبلاگ افرا با این کشتی های دوست داشتنی و سازندگانشان همسفر می شویم.

کارگاه لنج سازی کجاست؟

کارگاه لنج سازی قشم در روستای گوران قرار گرفته است که فاصله آن تا مرکز جزیره 75 کیلومتر است.

برترین زمان بازدید از کارگاه لنج سازی چه وقت است؟

ساعات میانی روزهای پاییزی و زمستانی برترین زمان برای بازدید از کارگاه لنج سازی گوران است.

نام کارگاه لنج سازی قشم چیست؟

این کارگاه را با نام کارگاه لنج سازی گوران نیز می شناسند.

کارگاه لنج سازی قشم به مقدار یک شاهنامه داستان برای گفتن دارد!

در کارگاه لنج سازی قشم سبک زندگی منحصر به فرد و هزاران داستان و نقل و روایت جریان دارد. در بعضی قسمت های کارگاه، لنج های جوانی را می بینید که در مراحل مختلف تکمیل شدن هستند و بی صبرانه منتظرند تن به آب بزنند و ماجراجویی های دریایی شان را با ناخدایی که هنوز ملاقاتش ننموده اند، شروع نمایند.

در گوشه ای دیگر از کارگاه لنج سازی کشتی هایی را می بینید خسته و فرسوده که مدت کوتاه با دریا خداحافظی نموده اند و برای تعمیر و تجدید قوا به کارگاه آمده اند. پای صحبت های ناخدای لنج ها که بنشینی، می بینی هر ترک در بدن لنج های سالخورده داستانی دارد، یکبار طوفان شده و موج ها چوب های لنج را شکسته اند، بار دیگر صخره ای از داخل آب به کشتی خورده و گاهی اوقات هم ماهی های بزرگ به حساب بدنه لنج دریایی رسیده اند!

به کارگاه که می رسید انگار در زمان سفر نموده اید و به دوران نوح رفته اید؛ زمانی که خدا به نوح و یارانش گفت کشتی را چنین و چونان بسازید. نوح از فرمان خدا پیروی کرد، حتی زمانی که باران نمی بارید، او ایمان داشت و کشتی ساخت.

پیشنهاد می کنم هنگامی که به کارگاه لنج سازی رسیدید، درباره داستان نوح در اینترنت جستجو کنید و یک بار دیگر روایت را در آن محیط بخوانید. با این کار احساس می کنید در زمان سفر نموده اید و صدای میخ و چکش یاران نوح را می شنوید و دوست دارید با آن ها همراه شوید.

قصه های کارگاه هنوز تمام نشده است و اصل داستان زمانی شروع می گردد که با جلاف ها یا گلاف ها هم کلام شوید؛ منظورم همان استادکاران سازنده لنج هستند. آن هایی که سال هاست به کار لنج سازی مشغول هستند و این حرفه را از پدرانشان یاد گرفته و به پسرانشان یاد می دهند.

جالب تر آنکه نقشه هیچ لنجی روی هیچ کاغذی کشیده نشده و همه چیز در فکر اساتید جلاف نقش بسته است. آن ها آنچه در فکر دارند را به جوانان می گویند و جوانان تازه کار هم با اجرای دستورات ریش سفیدان این هنر، لنج ها را می سازند. در کارگاه لنج سازی قشم همه یاران نوحند و هیچ پسر ناخلفی در میانشان وجود ندارد!

نام های کارگاه لنج سازی قشم

کارگاه لنج سازی گوران بزرگ ترین مرکز ساخت انواع لنج ها در جزیره قشم است. در سایر قسمت ها مانند لافت و منطقه صنعتی کاوه هم کارگاه هایی وجود دارد که در سطحی محدودتر از گوران در زمینه لنج سازی فعالیت می نمایند. آنچه به عنوان جاذبه گردشگری و تفریحات قشم شناخته می گردد و معروفیت بیشتری دارد، همان کارگاه گوران است. چند روستا در منطقه ها مختلف ایران، گوران نام دارند. معنی این نام از گبر برگرفته شده و در ابتدا گبران خوانده می شده و به مرور زمان تغییر نموده است. در گذشته گبر به زرتشتیانی گفته می شد که معابد آتش داشتند و به اصطلاح آتش پرست بودند.

کارگاه های لنج سازی به مقدار سایر جاهای تماشای قشم معروفیت ندارند. بسیاری از گردشگران قشم بدون اینکه بدانند این جاذبه وجود دارد و از آن بازدید ننموده اند، برمی گردند و فرصت هم نشینی با دریانوردان خونگرم جنوبی را از دست می دهند.

البته خوشحالم که شما با این جاذبه آشنا هستید و درباره آن جستجو نموده اید و در سفرنامه وبلاگ افرا با من همراهید. لطفا جزو گردشگرانی باشید که بازدید از این جاذبه کم نظیر را در برنامه سفر به قشم قرار می دهند!

چه افرادی در کارگاه لنج سازی گوران کار می نمایند؟

لنچ سازی یکی از منابع اصلی کسب عایدی در جنوب کشور است، به همین علت زمانی که به کارگاه می رسید، بیشتر افرادی که می بینید رخت اصیل جنوبی به تن دارند. اگر هم بخت با شما یار باشد و در زمان خوبی به کارگاه لنج سازی قشم برسید، صدای نی انبان و عود و طبل و سنج به گوشتان می رسد. حتی اگر غم صدساله هم در قلب آدم باشد، با شنیدن این صداها و موسیقی شاد جنوب، بار و بندیلش را جمع می نماید و از دل می رود!

در کارگاه های لنج سازی خبری از دوره های آموزشی نیست؛ تنها در بعضی موارد مهندسان دریانوردی داخلی و خارجی برای نظارت بر فرایند ساخت کشتی ها (معمولا لنج های بزرگ تر) به میدان می آیند. در حالت عادی ناظر اول و آخر پروژه های لنج سازی استادکارهای جلاف هستند که از شاگردی و کارگری به استادی رسیده اند و موهایشان را در آسیاب لنج سازی سپید نموده اند!

کارگاه لنج سازی قشم در سال 2011 به عنوان یکی از مراکز صنایع دستی ایران در لیست میراث جهانی یونسکو ثبت شد و همین موضوع معروفیت لنج سازی ایران را بیشتر کرد. بعد از آن در سال 1396 موزه ای در منطقه گوران راه اندازی شد که در آن تاریخچه دریا و دریانوردی و لنج سازی روایت می گردد. جالب تر آنکه گردشگران در این موزه می توانند با اصول صیادی با تور در لنج آشنا شوند و این کار برایشان بسیار مجذوب کننده است.

ساخت لنج ها در کارگاه چطور انجام می گردد؟

لنج سازی در گذشته رونق بیشتری داشت اما بخاطر مسائل مالی آسیب دید و اکنون سرعت کار در کارگاه ها کم تر شده است. نقشه لنج ها به صورت سه بعدی روی هوشمندترین کامپیوتری که تا به امروز وجود داشته ، کشیده می گردد؛ منظورم فکر جلاف هاست که سال های متمادی در زمینه نقشه کشی لنج پرورش یافته و می تواند با دقیق ترین جزئیات تشخیص دهد کدام پیچ و مهره باید در کدام قسمت از لنج به کار برود.

ساخت هر لنج وابسته به ویژگی های آن از شش ماه تا دو سال طول می کشد. برای ساخت آن ها از چوب های ساج و کهور و کنار استفاده می گردد، البته مصالح اصلی در کارگاه لنج سازی قشم چوب ساج است و سایر چوب ها کم تر به کار می فرایند. همه این چوب ها، درخت هایی هستند که در جزیره قشم پیدا می شوند.

کمی که در منطقه بمانید و به صحبت های شاگردان و استادکاران گوش دهید، متوجه می شوید لنج سازی دانش نامه ای منحصر به فرد با صدها واژه و اصطلاح دارد. مثلا لنج های امروزی معمولا با موتور ساخته می شوند و کم تر پیش می آید لنجی تنها با پارو و بادبان حرکت کند. موتورها معمولا از کشور ژاپن وارد می شوند و کیفیت بالایی دارند اما نوع خاصی از موتور که با نام پاکستونی شناخته می گردد، ساخت کشور پاکستان است و آن را روی بعضی از لنج ها نصب می نمایند.

نام انواع لنج ها

بخش مهمی از دانشنامه لنج سازی به نام لنج های مختلف اختصاص دارد. شناختن انواع آن ها خالی از لطف نیست؛ حداقل مزیتش این است که می توانید به ملوان ها و جلاف های کارگاه لنج سازی قشم ثابت کنید چیزهایی از داستان لنج می دانید و به قول جنوبی ها اینطور چیزهایی تو خودت داری!

• سماج، بتیل: لنج های ماهیگیری
• حوری: لنج مسافربری با ظرفیت حدود ده نفر
• شوعی: نوعی لنج که در گذشته با بادبان و پارو حرکت می کرد اما امروز روی آن موتور نصب می نمایند
• بغله: لنجی که ساختاری منحنی دارد و برای باربری به کار می رود
• بگاره: لنج های منطقه کنگان که برای ماهیگیری با تور استفاده می گردد
• سمبوک و جالبوت: لنج های باربری برای بارهایی با وزن بین 5 تا 100 تن
• بوم: لنج بزرگ باری و مسافری

اینکه تفاوت هرکدام از انواع لنج ها چیست و چطور تشخیص دهیم لنج هایی که در کارگاه می بینیم از کدام نوع هستند، از حیطه اطلاعات عمومی خارج می گردد و به تخصص ناخدای سبزه روی خونگرم جنوب احتیاج دارد!

برترین زمان برای بازدید از کارگاه لنج سازی قشم

برای بازدید از کارگاه لنج سازی گوران ساعت خاصی معین نشده است، اما کارگاه ها معمولا از صبح تا عصر فعال هستند و برترین زمان برای بازدید از آن ها در ساعات میانی روز است. احتمالا می دانید که آفتاب جنوب در تابستان خانمان سوز است و زمانی که در آفتاب راه می روید، جوشیدن خون را در رگ هایتان را احساس می کنید! اگر این فصل را برای سفر به قشم انتخاب نموده باشید، تنها شب ها می توانید از اقامتگاه خارج شوید که در آن موقع هم کارگاه های لنج سازی کار نمی نمایند.

زمستان و پاییز برترین فصل های برای سفر به جنوب کشور و جزیره قشم هستند و تنها مسئله ای که وجود دارد، روزهای نسبتا کوتاه آن هاست. البته اگر ساعات میانی روز را برای بازدید از کارگاه لنج سازی اختصاص دهید، مشکل حل خواهد شد. در این ساعات هم هوا روشن است و می توانید همه چیز را ببینید و هم کارگاه لنج سازی قشم فعال است و آن گنجی که با رنج لنج سازان میسر می گردد را لمس خواهید کرد.

کارگاه لنج سازی قشم کجاست؟

روستای گوران در 75 کیلومتری مرکز قشم و در ساحل غربی این جزیره قرار گرفته است. این روستا به جنگل های حرا هم نزدیک است و می توانید یک روز از تفریحات قشم را به بازدید از جنگل های کم نظیر حرا و کارگاه لنج سازی اختصاص دهید.

برای دسترسی به این روستا هم می توانید از راستا فرودگاه قشم بهره ببرید و هم از راستا روستای لافت بروید. برای رسیدن به فرودگاه قشم باید ابتدا خود را به پارک ساحلی زیتون برسانید و از همان جاده مستقیم ادامه دهید تا به فرودگاه قشم برسید.

سپس به سمت روستای سهیلی حرکت کنید و بعد از آن هم به راستا خود ادامه دهید تا به گوران برسید. از راستا روستای لافت هم یک جاده 44 کیلومتری به سمت گوران وجود دارد. در روستای لافت هم کارگاه های لنج سازی وجود دارند، اما به مقدار کارگاه گوران بزرگ نیستند، البته در این روستا جاذبه های دیگری چون قلعه و بادگیرهای لافت وجود دارد.

کارگاه لنج سازی قشم روی گوگل مپ

به یاری لوکیشن از هر نقطه ای در جزیره قشم می توانید برترین راستا برای رسیدن به این جزیره را پیدا کنید.

روش های دسترسی به کارگاه لنج سازی گوران

روستای گوران امکانات گردشگری زیادی ندارد و شاید به همین علت است که کارگاه لنج سازی جزو تماشای های ناشناخته جزیره قشم محسوب می گردد. برترین راه برای بازدید از روستای گوران، استفاده از ماشین شخصی است. اگر با تور به قشم سفر نموده باشید نیز می توانید مطابق با برنامه هایی که تور در نظر می گیرد، از این منطقه بازدید کنید. امکان اجاره ماشین شخصی یا تاکسی برای رفتن به روستای گوران و تماشا کارگاه لنج سازی نیز وجود دارد.

روستای گوران امکانات اقامتی ندارد؛ بعضی از اهالی روستا خانه هایشان را به مسافران اجاره می دهند، اما بخاطر کمبود امکانات رفاهی و گردشگری، بیشتر افراد بعد از بازدید از جاذبه های گردشگری قشم و جنگل حرا به مرکز جزیره برمی گردند تا شب را در هتل ها و اقامتگاه ها سپری نمایند.

کلام آخر؛ در کارگاه لنج سازی قشم هوس دریانوردی به سرتان می زند

تماشا ده ها لنج در دست ساخت یا تعمیر آدم را هوایی می نماید و دوست دارد سکان را به دست بگیرد و به قلب خلیج آبی فارس بزند. بعضی از لنج های مسافری ساخت فوق العاده ای دارند و یک اثر هنری تمام و کمال هستند. کارگاه لنج سازی قشم جاذبه گردشگری است که نمونه آن را در هیچ منطقه دیگری از جهان نمی توان پیدا کرد. اگر هم چنین کارگاه هایی در کشورهای حاشیه دریای عمان و خلیج فارس وجود داشته باشد، ناخداها و جلاف های خونگرم جزیره قشم در آن ها کار نمی نمایند! در سفر به قشم بازدید از این معدن هنر و انرژی را به هیچ قیمت از دست ندهید.

عکس شاخص: امیرحسین جامه بزرگ